“Ineens begon ik de symboliek van de pauw beter te begrijpen. En herken ik een oud patroon dat doorweven zit in veel lagen van ons en wat ik keer op keer bij cliënten zie,
maar ook bij collega’s. “
Column | Thea Swinkels
Ik vind het leuk om met mensen, en soms ook diagnostisch, Jungiaans te kijken welk (archetype) dier ze in zichzelf zien. Of welk dier anderen in jou zien en dan er samen over hebben welke karaktertrekken of kwaliteiten hierbij horen. Hieruit kan je heel veel halen over jezelf en over anderen. Daarnaast is het ook gewoon heel gezellig om met elkaar te doen.
“Wat voor dier zien jullie eigenlijk in mij?”, vroeg ik daarom ook op een dag tijdens de lunchpauze aan mijn collega’s. Ik verwachtte zelf iets katachtigs, maar mijn collega Erwin kwam met een wel een heel verrassend antwoord: “Een pauw!” Ik reageerde teleurgesteld. Mijn eerste ietwat negatieve reactie kwam voort vanuit mijn eigen oude vooroordelen. Het heeft iets ijdels. “De ware karakters van onwetendheid zijn ijdelheid en hoogmoed en arrogantie.” Maar toen ik dit zei, kreeg ik als antwoord dat dit helemaal niet klopt bij de symboliek van de pauw. Dus ik ben op onderzoek uitgegaan wat voor symboliek bij dit beest hoort en heb mijn mening bijgesteld.
De pauw heeft als symboliek schoonheid en trots; het herinnert mensen eraan om hun unieke kwaliteiten en innerlijke schoonheid te omarmen, bovendien staat het voor persoonlijke groei en overwinnen van obstakels. En ja, ineens begon ik de symboliek van de pauw beter te begrijpen. En herken een oud patroon dat doorweven zit in veel lagen van ons en wat ik keer op keer bij cliënten zie maar ook bij collega’s.
Je eigen uniekheid ontdekken
Het allermooiste wat ik kan bereiken bij een individu die bij mij in behandeling is, is dat hij of zij die innerlijke sprankel weer kan vinden en kan ontdekken waar de eigen schoonheid in verstopt zit. Wat is je kleur, je eigenheid en waar kan je trots op zijn? Laat ik dit proces voor het gemak ‘je eigen uniekheid’ noemen. Begrijp me niet verkeerd; dit ontstaat niet zomaar. Verslaving is complex; de mens daarachter is complex. Er zitten zoveel laagjes om deze uniekheid heen en tegelijkertijd vormen al deze laagjes juist ook de kracht van deze uniekheid. Laagjes van herinneringen van je verleden, laagjes van verdriet, angst, boosheid, waanzin, gedachtes, stugheid, rouw, trauma, koppigheid, depressie, en ga zo maar door.
Elke keer als je een laagje afpelt ontstaat er ruimte om die uniekheid te laten ontstaan. Daar hoef je niks voor te doen. Net als dat je de donkerte niet weg hoeft te jagen; die gaat gewoon weg als je het licht aandoet. Dat gebeurt automatisch. Hoe meer je jouw eigen uniekheid kan ontdekken, hoe meer je ook in je kracht kan staan en hoe ruimte je kan krijgen om trots te zijn op je eigenheid.
Trots leren zijn op jezelf
En dan kom ik terug op trots zijn. Ik ben trots op mezelf, ik weet wat ik kan en durf dat ook te zeggen. Soms lijkt hier iets negatiefs aan te hangen; doe maar normaal dan doe je gek genoeg, de laatste zullen de eerste zijn, ijdelheid maakt de mens blind voor zijn fouten, etc. Hieruit kan je lezen dat je met trots zijn je jezelf ‘meer’ voelt dan een ander en neerkijkt op de ander. Jouw kwaliteiten/functie zijn veel beter, of slechter, dan die van de ander. Hierdoor zie je vaak dat mensen hiërarchisch denken, zichzelf gaan vergelijken met anderen, zichzelf een waarde toekennen naar de kwaliteiten die ze hebben.
Het gevaar van het maken van deze vergelijkingen is dat er een kans is dat je pas trots op jezelf mag zijn als je over bepaalde kwaliteiten beschikt. Kwaliteiten die bij jou en je omgeving hoog in aanzien staan. Het gevaar hiervan is dat het een kwaliteit kan zijn die helemaal niet bij jou past. Dat je bijvoorbeeld al je tijd en energie erin steekt om maar ‘een beetje gemiddeld’ over deze kwaliteit te beschikken. En als je jezelf dan ook nog eens vergelijkt met een ander bestaat er ook nog een kans dat je jezelf mentaal neerhaalt. Hoeveel energie kost dat en hoeveel tijd blijft er over? Ik trek het nu even extreem door, maar als iedereen nu dezelfde kwaliteiten nastreeft zie je dat ook in het schoolsysteem terug en uiteindelijk ook in je werkomgeving. Dit geeft een monocultuur en zorgt voor veel onzekerheid en burn-out klachten en een verslaving kan hier heel goed op gedijen.
De kracht van verschillende kleuren
In een monocultuur zijn er maar een paar kwaliteiten die waardevol zijn; de rest wordt onderdrukt of verbannen. Net zoals een maïsveld dat met menselijke hulp geen andere planten of insecten toelaat. Maar de natuur werkt eigenlijk zo helemaal niet. En wij zijn ook een onderdeel van deze natuur. In de natuur zijn alle kwaliteiten van waarde en eigenlijk wordt dat niet vergeleken.
Een boom probeert niet zijn gehele leven een bloem te worden, een kat gaat niet haar hele leven proberen te blaffen als een hond. De natuur verspilt zijn energie niet aan continu blijven proberen iets anders te zijn wat het niet is. Het steekt zijn volledige energie in wat het wel kan. Zo zal elke bloem haar energie geven aan de kleuren die het heeft, en een boom groeien in de vorm die het beste past met de omgeving.
De natuur verspilt geen energie aan iets wat haar niet helpt. Als het niet werkt, ontwikkelt het direct een nieuwe strategie. Het vindt een nieuwe weg. Kijk maar naar de jungle waar de meest prachtige kleuren ontstaan zonder enige jaloezie, samenwerkend en tot in de eeuwigheid ontwikkelend naar balans. Waarbij de ultieme balans nooit bereikt zal worden. Iets wat niet verkeerd is. Het stimuleert ontwikkeling en groei in nieuwe paden op de best mogelijke manier.
Ik zie in de kliniek zoveel mensen waar het lichtje bijna bij uitgegaan is. In zoverre dat het niet meer uitmaakt dat je jezelf kapot maakt (met behulp van bijvoorbeeld een verslaving), soms zelfs tot de dood. Maar er is ook nog een andere optie; helemaal voor jezelf gaan staan en jezelf waarderen om wie je bent met al je verschillende kwaliteiten en kleuren; de lichte en mooie kleuren, maar ook de donkere en grauwe. Naast de ander gaan staan en deze ook respecteren voor wie die is en vanuit gelijkwaardigheid tegen elkaar opkijken en leren. Zo zeker zijn van je eigen kleur dat je niet onzeker wordt van de kleur van de ander. Dat geldt niet alleen voor de mensen die bij ons in behandeling zijn.
Iedereen is nodig
Als ik door de gangen van Changes GGZ loop, word ik vrolijk van de enorme veelzijdigheid aan collega’s. Ieder met hun eigen kwaliteiten, vaardigheden en talenten. De kliniek is een broeinest van mensen die samenkomen om iets tot stand te brengen: mensen uit hun verslaving helpen. Daar is ook echt iedereen voor nodig. Elk beetje aandacht geeft een bouwsteen hiervoor. Ik geloof ook niet dat één manier werkt bij zo’n complex iets als verslaving. Verslaving heeft zoveel laagjes. Dat kan je niet met een enkel protocol behandelen. Sommige dingen werken beter dan het andere, maar het is niet eenzijdig.
De magie van het moment
Een van mijn belangrijkste redenen waarom ik dit werk doe is ‘de magie van het moment’ waarin alles klopt, waarin een ontmoeting plaatsvindt, een ontmoeting met jezelf, een ander, het leven, “écht contact”. Een moment waarin alles klopt. Dit moment is van tevoren niet te bepalen, kan op elk moment van de dag ontstaan en is vooraf niet te voorspellen. Je kan wel de voorwaarde scheppen om magie mogelijk te maken, maar je kan het niet afdwingen (anders is de magie er ook vanaf). Het leuke hieraan is dat je juist de jungle nodig hebt om deze magie te creëren.
Als je aan een cliënt terugvraagt wat hem of haar geholpen heeft. Zijn het vaak deze magische momenten waarin een laagje spontaan af valt en ruimte ontstaat voor de eigen uniekheid.
Een laagje van stugheid kan eraf vallen als je belt naar Changes GGZ en iemand aan de andere kant van de lijn zegt ‘welkom, goed dat je belt’. Een laagje van zelfhaat kan eraf vallen wanneer je met vaktherapie weer iets moois maakt in plaats van kapotmaakt. Zelfmedelijden kan losweken als er feedback komt van anderen in een groepstherapie of via een schadebrief. Wanhoop kan verdwijnen als je met iemand praat die hetzelfde heeft meegemaakt, jou hierin ziet, en je laat zien dat het anders kan. Koppigheid kan wegvallen als je met je behandelaar mag kijken naar wat je gedachtes doen met jou en je omgeving.
Gevoel van eenzaamheid kan wegvallen als iemand naast je komt zitten tijdens het eten en vraagt hoe het met je is en vervolgens ook blijft zitten en met volle aandacht blijft luisteren naar je antwoord. Verdriet kan zomaar oplossen als je tijdens het avondprogramma weer volop kan lachen en grappen zonder in gebruik te zijn. Depressie kan verdwijnen als je gaat praten over jouw donkerste gedachtes en de ander daarna niet wegloopt en jou nog steeds leuk vindt. Een magisch moment kan een knipoog zijn van het verplegende team in de wandelgangen, terwijl je er net helemaal doorheen zit en geen hoop meer had. Dat je met je behandelaar erachter komt dat je heel stoer doet, maar je eigenlijk heel bang bent en dat je dan een uur later je angsten aangaat in de danstherapie.
Dat je tijdens trauma ontdekt dat je nooit troost hebt gehad van je moeder en dat er in jouw community een vrouw zit die jou ineens deze troost kan bieden. Dat je in je kracht wilt gaan leren staan en je ineens merkt bij het boksen dat de krachten gewoon allang in je zitten. Dat je ineens rust en verbinding voelt met jezelf tijdens de meditatie die je altijd zocht via verslaving. Je via een familieopstelling beleeft hoe het eigenlijk vroeger thuis was als kind, en hoe eenzaam je was en nu begrepen wordt, en je het kleine innerlijke kind zelf mag gaan leren omarmen en geven wat het nodig heeft.
Hoe je via stoelensessies erachter komt dat vechten met jouw delen niet nodig is, door goed te luisteren je met al jouw delen kan leren samenwerken in plaats van elkaar tegenwerken. Hoe een ruzie tussen twee personen een spiegel kan zijn naar je donkere kleuren en er een vriendschap kan ontstaan. Hoe je het besef krijgt dat ruzie er soms mag zijn en je het weer goed kan maken. Dat je erachter komt dat je jouw eigen gedachtes kan uitdagen en je niet gek bent en dat veel mensen dezelfde gedachtes hebben en je weer verbinding voelt.
Als iemand al zo lang in de zelfdestructie zit, al liegend, zichzelf verdovend, zichzelf kapotmakend, alleen nog maar luisterend naar de eigen gedachtes, egoïstisch en egocentrisch, richting alles kwijtrakend; je werk, je studie, mensen om je heen, jezelf en uiteindelijk het leven. Dan heeft zo’n magisch moment heel veel energie en kracht. Dat geeft hoop, inspiratie, eigenheid. Dat geeft kleur.
Samen creëren we magie
Je hebt een kleurrijke jungle nodig om deze magie te laten ontstaan en te laten inspireren. Als teamcoördinator hou ik me bezig met bijna alle inhoudelijke technieken en interventies en kan ik er echt van genieten als ik een collega in zijn of haar kracht zie staan. Je voelt dan dat het stroomt en dat ze echt contact kunnen maken met wat er speelt om hun heen. En dan maakt het echt niet uit in welke ‘functie’ iemand zit. De magie zit niet in een ‘functie of tool’; deze is alleen maar een hulpmiddel. Ik loop rond in de kliniek en vang veel op van cliënten en ben trots als er weer zo’n magisch momentje wordt verteld aan mij. Daar is echt geen behandelprotocol tegen opgewassen. We hebben elkaar nodig.
Ik heb een bepaalde kleur, zeg de kleur lila. Dat is een hele mooie kleur en ik weet dat ik hier heel veel mensen mee kan bereiken. Maar alleen maar lila maakt geen regenboog. De voornaamste reden waarom ik nooit voor mezelf ben begonnen, is dat ik weet dat ik samen met anderen een veel diepere ‘magie’ kan creëren. Dan ontstaat er een dans waarin we steeds meer volledig de persoon in behandeling kunnen gaan zien en ontmoeten. Zo kan een persoon in de ochtend ontzettend kwaad de groep uitlopen vanwege de feedback die hij of zij krijgt over de impactbrief van naasten, diezelfde cliënt zit samen met een ander persoon de brief en de feedback in rust nogmaals door te nemen en hierin ontstaat ruimte, en dan later met blinddoek op tijdens de trancedans ontstaat er een moment van intens verdriet en wordt de impactbrief doorvoelt, in de avond ontstaat er verbinding bij een lezing van een ervaringsdeskundige of bij een activiteit waarbij hij of zij realiseert dat heel veel mensen dezelfde ervaring hebben. Deze scenario’s zie ik dagelijks bij zowel de mensen die in behandeling zijn als bij de mensen die hier werken. We doen dit samen.
Breken met patronen
De vergelijking met de natuur geld niet alleen voor ons als team, en voor de mensen in de behandeling (de community), maar zeker ook voor de thuiskomst na de kliniek. Ik hoor wel eens ooit dat mensen een kliniek niet nodig vinden. Daar ben ik het zeker niet mee eens. Soms is de kliniek als interventie nodig om uit stugge patronen te breken en moeilijke emoties aan te gaan in een veilige omgeving waarin je niet direct weer naar je middel kan grijpen. En omdat verslaving vaak taaie patronen heeft, heb je daar ook soms echt een flinke periode intern voor nodig. Maar een kliniek is slechts een interventie; het echte werk begint thuis. En als we iets geleerd hebben bij verslaving (maar eigenlijk geldt dit voor iedereen) is dat je het niet alleen kan; zeker niet in het begin.
Welke community heb je thuis? Welke spiegels, hulpbronnen en kleuren heb je om je heen? Waar kan je jouw troost halen? Wie kan je helpen met rust vinden? Waar kan je jouw hoop vinden? Welke ogen geven je de liefde en kan jij de liefde in geven? Wie helpt je met onzinnige gedachtes en kan je spiegelen? Wat zijn jouw kleuren en hoe komen jouw kleuren tot zijn recht, hoe kan je jouw kleuren laten stralen binnen jezelf en binnen je community? Jij bent namelijk ook weer een community voor een ander. Wat voor een community wil jij zijn voor een ander? Zoals zij een spiegel voor jou zijn, ben jij een spiegel voor de ander. Zo groeien we en beseffen we dat we bestaan.
We leggen veel nadruk op familie en meetings, omdat deze je kunnen helpen bij je de stugge verslavingspatronen. Maar dit zijn nog maar een paar kleuren. Vraag jezelf af: wie ben jij als persoon en waar word jij vrolijk van? Hoe kan jij de voorwaarden scheppen om thuis ook deze magische momenten te creëren? Met allemaal mensen met verschillende kleuren om je heen. Dus naast je familie en meetings ga je naar dansavonden, ga je familieopstellingen doen, ga je een alcoholvrije dartclub oprichten, ga je boksen, naar vrouwencirkels of mannencirkels. Ik heb al gehoord over conscious clubbing zonder alcohol. Je kan het zo gek niet bedenken. En als jouw kleur er nog niet is dan ben jij misschien de persoon die het op mag gaan richten. En bij wie kan je dan hulp vragen in het proces; je zal zelf moeten gaan lopen maar je hoeft het niet alleen te doen.
Als behandelaar probeer ik zoveel als kan me buiten dit proces te houden, want ik merk dat iemand me dan echt kan verrassen in de ruimte die ontstaat als veel van die bovengenoemde laagjes afgepeld zijn; ontelbaar ideeën kunnen er ontstaan. “O, deze kleur ken ik helemaal nog niet!” Laat je ook niet neerhalen door een ‘mening’ van een ander. De één vindt meetings helemaal niks, de ander geeft aan dat meetings hun leven heeft gered. Meningen zijn er altijd. Wat wil jij?
Zoeken naar balans
De natuur ontstaat en zoekt balans en wij als mens ook. Wij zijn onderdeel van een geheel, met zoveel verschillende kleuren als er mensen zijn. Ik ben zo trots als een pauw en laat graag mijn kleuren zien met de nodige zelfspot. Een pauw staat ook voor spirituele wedergeboorte en transformatie, innerlijke groei en zelfexpressie maar ondertussen staat ie ook gewoon lekker tussen de andere dieren op de kinderboerderij.
Welk dier, plant of kleur ben jij? Durf je los te laten waar je niet zo goed in bent, en je volledig gaan richten op waar je kracht ligt in jouw volledige eigenheid en eigenaardigheden en hierin de ander in zijn volledigheid te ontmoeten?
Thea is werkzaam in Weert, waar ze voornamelijk trauma en innerlijk kind behandelt. Met een hecht team van collega’s – en haar drie honden – werkt ze met veel plezier, vol enthousiasme en veel creativiteit samen aan de behandeling van onze cliënten met een verslaving. Een van haar grootste drijfveren is om echt de persoon achter de verslaving te mogen ontdekken en van mens tot mens te ontmoeten, waardoor je jezelf ook weer mag ontmoeten via de ogen van de ander.
Meer columns van Thea
De erkenning voor de achtbaan van verslaving
“Deze periode voelt als een hoofdstuk uit een ver verleden, maar ik herken veel aspecten bij cliënten en hun omgeving.”
Hulp nodig?
Plan een eerste kennismakingsgesprek
Heb jij hulp nodig? Wij helpen je bij jouw verslaving.
Laat hieronder je gegevens achter en een van onze collega’s neemt zo snel mogelijk contact met je op.
Liever direct iemand spreken? Bel 088 – 242 6437 (24/7 bereikbaar).
Privacybeleid: Bij het versturen van jouw aanmelding ga jij akkoord met onze privacy voorwaarden. Changes GGZ gaat zeer voorzichtig om met jouw gegevens. Je kunt op ieder moment vragen om verwijdering. Bekijk hier het privacyverklaring van Changes GGZ.