“Als jij de verslaving bent, is er dan nog ruimte voor jou als persoon? Dit verandert wanneer je een verslaving hebt. Dan rijst de vraag: wie ben jij naast je verslaving? “
Column | Thea Swinkels
“Ik ben verslaafd.” Of: “Ik heb een verslaving.” Een kleine aanpassing in zinsopbouw, maar met groot effect op de persoon die het zegt. Ik weet dat de meningen hierover flink verdeeld zijn. “Ik ben verslaafd” kan een gevoel van toe-eigening geven, wat een belangrijke stap is in herstel en overgave. Tijdens de verslaving is er vaak een hoge mate van ontkenning en vermijding aanwezig (“Bij mij valt het mee”, “Ik kan het wel alleen oplossen”, etc.), dus die erkenning en overgave is van groot belang. Maar “Ik ben verslaafd” suggereert ook iets ‘vast’, alsof jij dat bent. Deze mensen bouwen vaak hun hele leven rondom de verslaving/herstel. Meetings, fellows, sponsors; alles draait erom. Daar is natuurlijk helemaal niks op tegen; iedereen mag zijn of haar eigen leven leiden. Maar als jij de verslaving bent, is er dan nog ruimte voor jou als persoon? Dit verandert wanneer je een verslaving hebt. Dan rijst de vraag: wie ben jij naast je verslaving?
Tijdens het actieve gebruik overheerst de verslaving vaak zodanig dat het een identiteit is geworden. Al je tijd en energie gaat naar “de omgeving zodanig creëren dat gebruik mogelijk is.” Wat blijft er over als dit stopt? Wat ik in de kliniek vooral merk, is dat dit enorm spannend is; midden in het leven staan en dit leven ook daadwerkelijk voelen, obstakels aangaan. De strategieën om dit te vermijden zijn legio en kunnen veel chaos/drama veroorzaken. Het is ergens ook logisch, want laat dat nu precies de kern van verslaving zijn: niet te veel willen voelen of aangaan, en een meester zijn in het behouden van controle over deze vermijding, zelfs als je daardoor alles kapotmaakt. Al die strategieën proberen de betreffende persoon te beschermen tegen onderliggende pijn en kunnen veel drama veroorzaken.
De dans van een behandeling
Moeilijk, moeilijk… al die strategieën… pffff… Want sommigen proberen zoveel in hun hoofd te draaien dat ze niet hoeven te voelen, of juist enorm veel te voelen, zodat ze geen rust hoeven te ervaren. Zo vermijden ze de onderliggende ‘leegte’. Of ze proberen de perfecte cliënt uit te hangen, zodat wij niet zien wat voor mislukkeling ze zich eigenlijk voelen. Continu de grens opzoeken, schreeuwen, huilen, de clown uithangen… Moeilijk, moeilijk… de dans van een behandeling.
Wat als we het eens makkelijk maken?
Wat zie je nu eigenlijk bij iedereen hier in de kliniek die te kampen heeft met een verslaving, zonder alle poeha daaromheen? Door de jaren heen zie ik voornamelijk de volgende overtuiging:
‘Ik kan niet…. zonder….’.
That is it! Niet meer en niet minder… super simpel.
Ik geef een aantal voorbeelden:
- k heb een eigen bedrijf en kan niet alles doen zonder hulp van cocaïne/speed.
- Ik kan niet tot rust komen zonder eten. Ik krijg mijn gedachten niet stil zonder joint.
- Ik vind seks saai zonder GHB.
- Ik vind mezelf niks waard zonder die relatie.
- Ik durf niet te flirten zonder alcohol.
- Ik ben zwak als ik mezelf niet groot maak met bodybuilding.
- Niemand zal me leuk vinden als ik niet dun ben.
- Ik kan niet slapen zonder medicatie. Ik heb geen identiteit zonder mijn werk.
- Ik voel niks zonder gokken of porno.
- Ik kan de maatschappij niet ontvluchten en vrijheid ervaren zonder ketamine.
- Ik kan geen verbinding maken zonder seks.
- Ik voel pas dat ik leef met de spanning van criminaliteit/agressie.
En ga zo maar door.
Shortcut oplossing voor je probleem
Er zijn dingen waar iedereen mee te kampen krijgt in het leven. Heel normaal. Maar wat je bij een verslaving ziet, is dat de persoon ergens in het verleden een shortcut heeft gevonden voor iets dat moeilijk is om aan te gaan. “Wacht eens even, zo lukt het wel!” En dan wordt je verslaving in eerste instantie de oplossing voor je probleem.
Jammer genoeg werkt het leven niet zo.
Ballon onder water
Elke keer als jij jouw angsten, boosheid, verdriet (etc.) niet aangaat, lijkt deze groter en groter te worden. Je kunt dit symbolisch zien als een ballon die gevuld is met je emotie. Als je die niet wilt voelen, hou je hem onder water. Elke keer dat je jouw emotie niet aangaat, vul je deze ballon met een beetje lucht. Hierdoor wordt het steeds moeilijker om de ballon onder water te houden, en dus heb je meer hulpmiddelen nodig. Je gaat meer gebruiken. Maar als die ballon dan ineens boven water schiet, komen al die emoties in volle omvang tevoorschijn: mega driftbuien, paranoia, depressie of intens verdriet. Dit gebeurde vaak thuis, in gebruik. Dus om deze emoties aan te gaan, kan te spannend worden, waardoor je alles doet om ze onder water te houden. En zo word je ‘slaaf’ van je oplossing en kun je daar niet zomaar mee stoppen.
Dit neemt trouwens niet weg dat ik bij veel mensen de shortcut begrijp. Als je hun verhalen hoort, is het vaak heel logisch en misschien zelfs noodzakelijk geweest om te overleven. Maar je ziet dat deze mensen slaaf zijn geworden van deze shortcut, met alle destructieve gevolgen van dien.
Gestopt met ontwikkelen
Normaal gesproken ga je jouw problemen aan. Dit kan heel onaangenaam zijn. De ‘groeipijn’ naar volwassenheid is je problemen aangaan en wijzer worden van de lessen die daaruit ontstaan. Dit geeft een vorm van kracht en ontwikkeling. Maar iemand met een verslaving is deze ‘sociaal/emotionele’ ontwikkeling niet aangegaan. Je ziet in de kliniek vaak dat iemand sociaal/emotioneel is gestopt met ontwikkelen op het moment dat de verslaving begon. Soms voelt onze kliniek dan ook als een middelbare school (vaak is het gebruik rond deze leeftijd begonnen). De mensen zijn intellectueel wel volwassen geworden en ook lichamelijk, maar reageren als een puber wanneer ze in (sociaal/emotionele) moeilijke situaties komen. Dit kan soms gek en tegenstrijdig aanvoelen.
Doos van Pandora
Voor mij bestaat de kern van behandeling uit: je kan het wel… en wat is daarvoor nodig? Begrijp me niet verkeerd: als iemand jaar in, jaar uit dingen heeft vermeden en opgeslagen/opgepot, dan is het doodeng om die doos van Pandora te openen. Die ballonnen zijn groot. Dit kan rauw zijn, pijnlijk en heel eng. Want iemand zal zelf de ballonnen boven water moeten laten leeglopen. Hulp bieden is niet het ongemak wegnemen; je zult moeten wachten op een hulpvraag. Iemand toelaten voor hulp is een van de grootste stappen in groeipijn naar volwassenheid. En daar begrip voor hebben is essentieel.
Zelfliefde kan je niet afdwingen
Soms hoort ongemak en (groei)pijn bij het leven en dus ook in de therapie. Want juist het aangaan van de angsten, boosheid, verdriet en pijn is zo krachtig. Ik zie vaak de kracht en authenticiteit ontstaan en groter worden naarmate de persoon in kwestie de dingen aangaat die hij/zij zo lang vermeden heeft. En naarmate de kracht en authenticiteit groeit, zie ik ook langzaam, beetje bij beetje, zelfliefde ontwikkelen. Zelfliefde kan je naar mijn mening niet afdwingen. Die ontstaat langzaam en subtiel, zodra er ruimte voor ontstaat. Dan ontstaat er ook ruimte voor het volgende:
Weer ten volle leven
Je hoeft niet meer te ‘overleven’… Je mag weer ten volle ‘leven’. En daar hoef je niet keihard voor te werken of perfect te zijn om liefde te ontvangen. In dit leven mag je genieten en het jezelf goed laten gaan. Je kunt je emoties aan, je mag kwetsbaar zijn en contact voelen, je mag liefde voelen voor jezelf en respect vragen hiervoor aan de ander. Gewoon omdat je geboren bent en je bent wie jij bent.
Jij kunt dit, maar je hoeft het niet alleen te doen.
Zullen we samen kijken wat daarvoor nodig is?
Thea is werkzaam in Weert, waar ze voornamelijk trauma en innerlijk kind behandelt. Met een hecht team van collega’s – en haar drie honden – werkt ze met veel plezier, vol enthousiasme en veel creativiteit samen aan de behandeling van onze cliënten met een verslaving. Een van haar grootste drijfveren is om echt de persoon achter de verslaving te mogen ontdekken en van mens tot mens te ontmoeten, waardoor je jezelf ook weer mag ontmoeten via de ogen van de ander.
Meer columns van Thea
“Ineens begon ik de symboliek van de pauw beter te begrijpen. En herken ik een oud patroon dat doorweven zit in veel lagen van ons en wat ik keer op keer bij cliënten zie, maar ook bij collega’s. “
De erkenning voor de achtbaan van verslaving
“Deze periode voelt als een hoofdstuk uit een ver verleden, maar ik herken veel aspecten bij cliënten en hun omgeving.”
Hulp nodig?
Plan een eerste kennismakingsgesprek
Heb jij hulp nodig? Wij helpen je bij jouw verslaving.
Laat hieronder je gegevens achter en een van onze collega’s neemt zo snel mogelijk contact met je op.
Liever direct iemand spreken? Bel 088 – 242 6437 (24/7 bereikbaar).
Privacybeleid: Bij het versturen van jouw aanmelding ga jij akkoord met onze privacy voorwaarden. Changes GGZ gaat zeer voorzichtig om met jouw gegevens. Je kunt op ieder moment vragen om verwijdering. Bekijk hier het privacyverklaring van Changes GGZ.